Τι είναι η λειτουργία του φραγμού στο δέρμα
Δεν είναι παρά μια διάφανη, σχεδόν αόρατη φλούδα που στέκεται ακοίμητος φρουρός ανάμεσα σ’ εμάς και τον έξω κόσμο. Λέγεται επιδερμικός φραγμός και ρόλος του είναι να διατηρεί το δέρμα μας υγιές και προστατευμένο . Μερικές φορές όμως διαταράσσεται. Και τότε είναι που χρειάζεται τη δική μας βοήθεια…
Λέμε συχνά ότι, μερικά πράγματα, μόνο αν τα χάσουμε, καταλαβαίνουμε την αξία τους. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και στην περίπτωση του επιδερμιδικού φραγμού. Αρκεί να αναλογιστούμε πόσες δερματικές παθήσεις συνδέονται άμεσα με τη διαταραχή του για να αντιληφθούμε τη σημασία του : Ξηρότητα, αφυδάτωση, ευαισθησία, ερυθρότητας, έκζεμα, ροδόχρους νόσος, δερματίτιδες, φλεγμονές και βέβαια πρόωρη γήρανση! Αξίζει επομένως να τον γνωρίσουμε καλύτερα. Να μάθουμε τι τον απειλεί , πότε εμφανίζει σημάδια φθοράς, αν και πόσο φταίμε κι εμείς και πώς μπορούμε να –τα- επανορθώσουμε.
Τι είναι: Επιδερμιδικός, επιδερμικός ή δερματικός φραγμός αποκαλείται το φυσικό και χημικό τείχος άμυνας και προστασίας που σχηματίζει η τελευταία στιβάδα της επιδερμίδας, η κερατίνη. Βρίσκεται εκεί για να εμποδίζει τη διείσδυση επικίνδυνων αλλεργιογόνων και βακτηριδίων και συγχρόνως να αποτρέπει την εξάτμιση των φυσικών αποθεμάτων νερού, γνωστή ως Διαδερμική Απώλεια Νερού (TEWL-Transepidermal Water Loss).
Αποτελείται από πολλαπλές στρώσεις επιπεδοποιημένων νεκρών κυττάρων (χωρίς πυρήνα) που ονομάζονται κερατινοκύτταρα. Τα κύτταρα αυτά, τα οποία είναι πλούσια σε πρωτεΐνες αλλά φτωχά σε λιπίδια, περικλείονται από την εξωκυττάρια ύλη, ένα λιπαρό και ανθεκτικό στο νερό «κάλυμμα» που αποτελείται κυρίως από κεραμίδια (50%), χοληστερόλη (25%) και λιπαρά οξέα (10%).
Πώς σχηματίζεται: Όλα τα κύτταρα της επιδερμίδας γεννιούνται στη βασική στιβάδα της και από εκεί, αφού πολλαπλασιαστούν και διαφοροποιηθούν μετακινούνται προς τις ανώτερες στιβάδες της με τελικό στόχο τον σχηματισμό του επιδερμιδικού φραγμού. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται κερατινοποίηση. Στην πορεία αυτή και μέσω ποικίλων χημικών διεργασιών παράγεται ένα σύνθετο μείγμα λιπιδίων το οποίο καταλαμβάνει τελικά το χώρο ανάμεσα στα κερατινοκύτταρα. Από τον τρόπο με τον οποίο οργανώνονται εκεί τα λιπίδια, εξαρτάται η ακεραιότητα του επιδερμικού φραγμού.
Πότε δεν λειτουργεί σωστά; Φανταστείτε τα κύτταρα της κερατίνης στιβάδας σαν ένα τοίχο από τούβλα και τα λιπίδια, σαν το τσιμέντο που τα στερεώνει . Το πλούσιο σε έλαια περιβάλλον που δημιουργούν, είναι καθοριστικό στη διατήρηση της επιδερμίδας ενυδατωμένης, απαλής, ελαστικής και πάνω απ’ όλα υγιούς. Τι γίνεται όμως όταν ο τοίχος αυτός παρουσιάσει… ρωγμές; Δεν έχετε παρά να σκεφτείτε το έντονο τσούξιμο που αισθάνεστε αν σε μια αμυχή , ένα απλό γδάρσιμο του χεριού, πέσει κατά λάθος χυμός λεμονιού. Ουσιαστικά, αυτό που συμβαίνει είναι ότι εκείνο το σημείο της επιδερμίδας σας έχοντας χάσει τα πολύτιμα λιπίδια που γεμίζουν το χώρο ανάμεσα στα κερατινοκύτταρα , επιτρέπει στα όξινα, ερεθιστικά συστατικά του λεμονιού να διεισδύσουν στο δέρμα. Αυτό λοιπόν είναι ένα μικρό δείγμα παροδικής διαταραχής του επιδερμικού φραγμού . Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες οι φυσικοί επανορθωτικοί μηχανισμοί της επιδερμίδας ενεργοποιούνται ταχύτατα και μέσα σε ώρες ή ημέρες επουλώνουν το τραύμα . Όταν όμως με την αθροιστική επίδραση των επιβλαβών παραγόντων η διαταραχή του επιδερμικού φραγμού γίνεται χρόνια, η επιδερμίδα δεν έχει την ικανότητα να αποκαθιστά πλήρως τον φραγμό της με αποτέλεσμα ο κίνδυνος να τον διαπεράσουν κάθε λογής ερεθιστικοί παράγοντες, αλλεργιογόνα και μικρόβια και να προκαλέσουν δερματικά προβλήματα να αυξάνεται επικίνδυνα.
Από τι κινδυνεύει; Περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το κρύο, η ζέστη, ο ξηρός αέρας, οι ρύποι μπορούν να προκαλέσουν αφυδάτωση και σοβαρή φθορά στα λιπίδια του φραγμού . Τα σκληρά σαπούνια ή προϊόντα καθαρισμού με υψηλά επίπεδα αφριστικών παραγόντων, απογυμνώνουν την επιδερμίδα από το σμήγμα και διασπούν τα λιπίδια του προστατευτικού φραγμού. Ανάλογη φθορά προκαλούν η υπερβολικά συχνή απολέπιση και τα επιθετικά χημικά peelings. Επιπλέον, οι αθροιστικές βλάβες από την ηλιακή ακτινοβολία, επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο σχηματίζονται τα λιπίδια. Τέλος η χρόνια διαταραχή του φραγμού μπορεί να οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες , ή σε ορισμένες παθήσεις του δέρματος (π.χ. ψωρίαση) , ενώ, μετά τα 40 προστίθεται και η φυσιολογική εξασθένισή του-ένα από τα σημάδια γήρανσης της επιδερμίδας.
Ποια είναι τα άμεσα συμπτώματα;
- Το ξεφλούδισμα (τα κύτταρα απολεπίζονται σαν διάφανες νιφάδες) , ένα από τα τυπικά συμπτώματα της αφυδατωμένης επιδερμίδας.
- Το αίσθημα τραβήγματος , χαρακτηριστικό της ξηρής επιδερμίδας.
- Το αίσθημα καύσου, η ερυθρότητα και τα τσιμπήματα στις ευαίσθητες επιδερμίδες από τις φλεγμονές των νευρικών απολήξεων που προκαλεί η διείσδυση ερεθιστικών παραγόντων.
- Τέλος ο κνησμός-ιδιαίτερα το χειμώνα-είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα διαταραχής του επιδερμιδικού φραγμού και η αρχή ενός φαύλου κύκλου. Η ευαισθητοποίηση των νευρικών απολήξεων προκαλεί φαγούρα. Ξύνοντας το δέρμα για να ανακουφιστούμε, επιβαρύνουμε τον ήδη διαταραγμένο φραγμό προκαλώντας φλεγμονή και ερυθρότητα.
Ποιες είναι μακροπρόθεσμα, οι συνέπειες;
Η αποδυνάμωση και η φθορά του επιδερμικού φραγμού, κάνουν τα κύτταρα της επιδερμίδας περισσότερο ευάλωτα στις περιβαλλοντικές επιθέσεις και το οξειδωτικό στρες, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται φλεγμονές και να επιταχύνεται η διαδικασία γήρανσης.
Χοληστερόλη- αποτρέπει τις απώλειες νερού. Στο άκουσμά της το μυαλό μας πάει σε κάτι βλαβερό για τον οργανισμό. Πρόκειται για μια ουσία ( ένα λιπίδιο, για την ακρίβεια) που παράγει ο οργανισμός μας με ενεργό ρόλο στη σύνθεση των κυτταρικών μεμβρανών. Στις σωστές δόσεις μόνο ευεργετική είναι. Στο δέρμα, πιο ειδικά, αποτελεί το ένα από τα τρία δομικά συστατικά του δερματικού φραγμού της κεράτινης στιβάδας που αποτρέπει τις απώλειες νερού. Μαζί με τα κηραμίδια και τα λιπαρά οξέα διατηρούν συμπαγή και ενωμένα μεταξύ τους τα κερατινοκύτταρα. Με το πέρασμα όμως του χρόνου- στην ηλικία ήδη των 40 χρόνων παρατηρείται μείωση της χοληστερόλης σε ποσοστό 40%!- τα επίπεδα χοληστερόλης μειώνονται, και δημιουργούνται ρήγματα στο φραγμό. Τη συνέχεια την έχουμε περιγράψει πιο πάνω. Όταν λοιπόν περιέχεται σε καλλυντικές φόρμουλες ξεχωρίζει για τη μαλακτική της δράση. Αποτρέπει τις απώλειες νερού, ενισχύει και επανορθώνει τον προστατευτικό φραγμό.
Λιπαρά οξέα –πολλαπλή ευεργετική δράση. Αποτελούν το δομικό συστατικό όλων των ελαίων. Από το σύνολο των λιπαρών οξέων τα πλέον απαραίτητα για τη συνοχή του δερματικού φραγμού είναι τα πολυακόρεστα ωμέγα3 και ωμέγα6, που δυστυχώς ο οργανισμός μας δεν μπορεί να συνθέσει. Συγκρατούν στα φυσιολογικά επίπεδα τα αποθέματα νερού στην κεράτινη στιβάδα και τα θρεπτικά συστατικά στο εσωτερικό των κυττάρων. Συμβάλλουν επίσης στην αντιοξειδωτική προστασία του δέρματος, κάποια από αυτά έχουν καταπραϋντική δράση ενώ βοηθούν στο να απορροφώνται ευκολότερα βιταμίνες και άλλοι θρεπτικοί παράγοντες. Βασική πηγή ανεφοδιασμού είναι κατά πρώτο λόγο η διατροφή. Όμως εξίσου ευεργετική έχει αποδειχτεί και η εφαρμογή των εξειδικευμένων καλλυντικών συνθέσεων.
Η κάνναβη μας προσφέρει τα πολύτιμα Ω3 και Ω6 στην ιδανική αναλογία που έχει ανάγκη το δέρμα μας ,στο 1:3 . Είτε την καταναλώσουμε στο φαγητό ,είτε με επάλειψη στο δέρμα ,αυτούσια ή σε μορφή εξειδικευμένης κρέμας, η ωφέλεια είναι σημαντική και με άμεσα αποτελέσματα.
